Wyznania

KSIĘGA PIERWSZA (fragment)

1. „Wielki jesteś, Panie, i bardzo chwalebny, wielka moc” Twoja „a mądrości Twojej nie masz liczby”. I chwalić Cię pragnie człowiek, mała cząstka stworzenia Twego, człowiek noszący piętno śmiertelności swojej, noszący znamię grzechu swego i świadectwo, że „pysznym się sprzeciwiasz”. A jednak chwalić Cię chce człowiek, mała cząstka stworzenia Twego. Ty sprawiasz, że radością jest chwalić Cię, albowiem stworzyłeś nas dla siebie i niespokojne jest serce nasze, dopóki nie spocznie w Tobie. Spraw, Panie, bym poznał i zrozumiał, czy należy Cię najpierw wzywać niż chwalić, czy najpierw Cię poznać niż wzywać. Lecz któż wzywa Cię, nie znając Ciebie? Nie znając bowiem Ciebie, ktoś może wzywać kogo innego zamiast Ciebie. Czy raczej po to jesteś wzywany, abyś był poznany? Ale „jakże wzywać będą tego, w którego nie uwierzyli?” Albo „jakże uwierzą, jeśli im nikt nie zapowie?” „I będą chwalić Pana ci, którzy Go szukają”. Szukający bowiem znajdą Go, a znajdując, chwalić Go będą. Niech Cię więc szukam, Panie, wzywając Ciebie i niech Cię wzywam, wierząc w Ciebie: albowiem jesteś nam zapowiedziany. Wzywa Cię, Panie, wiara moja, którą mi dałeś, którą mnie natchnąłeś przez człowieczeństwo Syna Twojego, przez służbę tego, który nam Ciebie objawił.

Święty Augustyn zawarł w "Wyznaniach" tajemnicę swojego życia: historię nawrócenia, świadectwo dramatycznej walki duchowej, poruszający obraz zmagań człowieka usiłującego uwolnić się od grzechu i skierować ku Bogu. Dzieło to jest zarazem wyjątkowym wyznaniem wiary i pochwałą Boga, który łaskawie pochyla się nad grzesznym człowiekiem. Św. Augustyn świadomy, że jego życie stanowi żywy dowód Bożego działania, głosi hymn uwielbienia dla miłosiernego Boga. Przesłanie płynące z "Wyznań" nie przestaje być aktualne dla dzisiejszego człowieka.

Wstęp (fragment)

SĄDY POTOMNYCH O WYZNANIACH

O popularności Wyznań i uznaniu dla nich świadczą liczne ich przekłady i wydania oraz wypowiedzi wielu sławnych ludzi, zasłużonych dla rozwoju kultury humanistycznej. Nawet ci, którzy nie podzielają nauki Augustyna i stoją na zupełnie przeciwnym niż on stanowisku, nie mogą obronić się przed czarem jego indywidualności i przyznają mu bezsprzecznie wielkość.

Znakomity badacz starożytności T. Mommsen, mówiąc w sławnej Historii Rzymu o dziele Augustyna, podkreślił, że „Najpierw szalonym wirem życia, potem płomiennym natchnieniem wiary pijany umysł, jaki przemawia z Wyznań Augustyna, nie ma sobie równego w całej starożytności”. A. Harnack określił Wyznania jako najszczególniejszą książkę spośród wielkiej liczby pism, jakie Augustyn pozostawił. E. Troeltsch nazwał je „szczególniejszym dziełem sztuki pośród dzieł Augustyna”. Autor świetnej monografii Geschichte der Autobiographie, G. Misch, trafnie podniósł pedagogiczno-moralny cel Wyznań: „Nie w opowiadaniu osobistych przeżyć, lecz w budzeniu uczuć i myśli religijnych leży Błotny i zamierzony cel Augustyna”. Według H. Böhmera Wyznania nie stanowią dzieła historycznego, lecz wzniosłą modlitwę, jak tego chce sam Augustyn w swoich Retractationes.

W związku z gatunkiem literackim Wyznań M. Peters zaznacza, te „W Wyznaniach Augustyn stworzył genialnym rzutem oka zupełnie nowy gatunek: autobiografię opartą na psychologicznej autoanalizie”.

Moglibyśmy mnożyć podobne wypowiedzi poważnych autorów niekatolickich, ale uważamy wyżej podane za wystarczające. Głosów zaś myślicieli katolickich nie zdołalibyśmy przytoczyć. Usiłowaliśmy uczynić to gdzie indziej przed laty.